Binnenkijken bij de meesterschilder

Delfts blauw schilderen is een kunst die je alleen kunt leren van een meesterschilder. Naast jarenlange training is het heel belangrijk welke materialen er worden gebruikt. Alleen met het juiste gereedschap maak je authentiek Delfts blauw van de hoogste kwaliteit. Neem een kijkje in het atelier van de meesterschilder en ontdek welke materialen er nodig zijn om de mooiste Delfts blauwe schilderingen te maken.

Misschien niet het eerste materiaal waar je aan denkt bij Delfts blauw schilderen. Toch is het iets waar de meesterschilder niet zonder kan. Zodra er een ontwerp gemaakt is voor een Delfts blauw product, begint de meesterschilder met het uittekenen van het patroon. Dit wordt direct op het onbewerkte aardewerk aangebracht met een potlood of met houtskool. Hiervoor kan een ponsief gebruikt worden, een soort stoffen zakje gevuld met houtskoolpoeder, en een sjabloon waar gaatjes in geprikt zijn. Het houtskoolpoeder wordt door de gaatjes heen op het oppervlak gestempeld, waardoor er een patroon ontstaat. Dit proces kan ook uit de losse pols gedaan worden met een potlood. De potlood- en houtskoollijntjes verdwijnen tijdens het bakproces.

De Delfts blauwe kleur is wereldwijd bekend als 'typisch Hollands'. Het is dus belangrijk om de juiste kleurtinten te krijgen. De verf maken we daarom zelf in onze fabriek in Putten, naar eigen (geheim) recept. De verf is een samenstelling van kobalt- en koperoxide en is zwart van kleur. Het duurt acht dagen om de verf te maken. Alle ingrediënten uit het recept worden toegevoegd aan een ton waarin porseleinen kogels zitten. Deze ton moet acht dagen lang op een verfmolen draaien zodat de kogels de verf fijn maken tot deze geschikt is voor gebruik. De meesterschilders gaan spaarzaam om met de verf omdat de kleur erg geconcentreerd is, er is dus maar een klein beetje verf nodig. Tijdens het bakken van het aardewerk verandert de zwarte kleur van de verf in blauw. Dit komt doordat de verf een chemische reactie aangaat met het glazuur.

De verf wordt aangebracht met penselen. Op de werktafel ligt een hele verzameling penselen van verschillende vormen en maten. Zo zijn er 'tinters' om bredere kleurvlakken mee aan te brengen en 'trekkers' voor dunne lijntjes. De penselen zijn gemaakt van marter- of eekhoornhaar en kunnen zo gekocht worden, maar vaak worden de penselen ook op maat geknipt door de plateelschilder zelf om nog nauwkeuriger te kunnen werken. De penselen zuigen zich snel vol met vocht, waardoor het makkelijker wordt om lange, vloeiende lijnen aan te brengen. Dit is essentieel voor de schilderkunst omdat het materiaal onvergeeflijk is. Zodra een penseelstreek is gezet, blijft deze voor altijd zichtbaar. Een vloeiende lijn onderbreken om het penseel opnieuw in de verf te dopen kan dus niet.

Bij schilderen is er meestal water nodig, maar bij de Delfts blauwe schilderkunst speelt water een extra belangrijke rol omdat we maar met één basiskleur werken. Delfts blauw komt tot leven wanneer het opgebouwd is uit verschillende laagjes aangebrachte verf. Een dikkere laag verf betekent een donkere tint Delfts blauw en een dunne laag wordt een lichtere tint. Dit schept diepte in het ontwerp. De verschillende tinten ontstaan ook door meer of minder water toe te voegen aan de verf, net als bij een aquarel. De meesterschilder doet dit puur op gevoel en op basis van jarenlange ervaring en kennis van het ambacht. Omdat de kobaltverf ontzettend geconcentreerd is, is er veel water nodig om de verf te verdunnen tot de juiste kleur.

En als laatste verrassende voorwerp in het atelier van de meesterschilder: de plumeau. Deze plumeau is gemaakt van struisvogelveren, omdat struisvogelveren ideaal zijn om kwetsbare objecten stofvrij te houden. De veren van een struisvogel zijn erg licht en kruipen in alle hoeken en kieren. Ze nemen zelfs de kleinste stofdeeltjes mee. Dit is belangrijk voor de schilder, omdat het object na het schilderen volledig stofvrij moet zijn voordat het de oven in gaat. Ook de overtollige houtskooldeeltjes worden met de plumeau weggeveegd.

"Water heeft een bijzondere aantrekkingskracht, het is haast iets hypnotiserends. Het is constant in beweging en verandert elk ogenblik. Ik kan er letterlijk uren naar turen." - Jorrit Heinen, Heinen Delfts Blauw.