Binnenkijken bij de keramisch specialist

Het maken van Delfts blauw aardewerk is een proces wat in de afgelopen vierhonderd jaar nauwelijks veranderd is. Kom binnenkijken in het atelier van Heinen Delfts Blauw in Putten, waar nog op authentieke wijze Delfts blauw aardewerk wordt gemaakt. Loop stap voor stap mee met onze keramisch specialist Hamid Reza Shargh en ontdek hoeveel mensen een Delfts blauwe vaas in handen hebben gehad, voordat deze in de winkel staat.

“Om een mooi Delfts blauw product te maken, begin je met de juiste grondstoffen", vertelt Hamid vanuit de Delfts blauw fabriek in Putten. Er ligt geen stofje op de grond, wat ongewoon is voor een ruimte waar met veel minerale grondstoffen gewerkt wordt. Hamid stelt hoge eisen aan zijn werkplek, net als aan de klei die hij maakt. "Vaak denken mensen dat je de klei die we gebruiken overal kunt kopen, maar dat is niet zo. Onze klei bestaat uit zeker tien verschillende grondstoffen die we zelf samenstellen. Die grondstoffen halen we uit de hele wereld vandaan. De beste kwarts komt uit Nederland, maar de beste klei halen we uit Engeland of Duitsland. Deze klei kleurt mooi wit, terwijl de klei uit Frankrijk rood kleurt. Onze klei bestaat onder andere uit kwarts, kaolien en krijt en de samenstelling voor de klei, het glazuur en de engobe (een dun laagje vloeibare klei) verschilt per product.”

Deze samenstelling van losse grondstoffen moet heel nauwkeurig gedaan worden, want zelfs de kleinste verandering in het recept veroorzaakt al verschil in het eindproduct. “Het is uitproberen, ervaring opdoen en al doende steeds meer de recepten voor de klei en het glazuur samenstellen. Willen we bijvoorbeeld een iets blauwere tint in het glazuur, dan moeten we de verhoudingen van de ingrediënten iets aanpassen. Dit is een puur ambachtelijk proces en de kennis van dit vak is bijna uitgestorven vergeleken met een paar eeuwen geleden. Kijk maar hoeveel aardewerkfabrieken er vroeger in Delft stonden en hoe weinig er nu nog over zijn. Daarom moet je alles zelf uitproberen en Heinen Delfts Blauw heeft inmiddels jarenlange ervaring met het samenstellen van de juiste recepten.”

“Ook de iconische Delfts blauwe verf stellen we zelf samen. De verf bestaat voornamelijk uit kobalt-oxide, maar verder is het een geheim recept! Het maken van deze verf duurt acht dagen. We voegen alle ingrediënten uit ons recept toe aan een ton waarin porseleinen kogels zitten. Deze ton wordt acht dagen lang op de verfmolen gedraaid zodat de porseleinen kogels de verf fijn malen en geschikt maken voor de schilders. We maken Delfts blauwe verf, maar ook alle andere kleuren die nodig zijn voor onze polychroom producten.”

Als de klei en de verf klaar zijn, moet er natuurlijk ook nog een product zijn dat beschilderd kan worden. “We werken 99% van de tijd met vloeibare klei die we in mallen gieten. Vroeger hadden we een echte malmaker in dienst, en nog steeds maken we onze eigen mallen. Dit doen we door eerst een moedervorm te maken, een massieve vorm waarmee we een holle gietmal kunnen maken. Deze gietmal is altijd van gips gemaakt, omdat dit materiaal het vocht uit de vloeibare klei zuigt en de klei daardoor langzaam droogt. Hoe langer je wacht met het openmaken van de mal, hoe massiever het product wordt. Dit komt doordat de laag klei die tegen de gipsen mal aan zit als eerste droogt. Zo blijft het middelste deel van de gegoten klei vloeibaar en kunnen we de rest van de mal makkelijk leeggieten. Wat overblijft is het begin van een mooie, porseleinen vaas.”

Het uitgeharde, gegoten product wordt vervolgens glad gemaakt met water en een sponsje, gietrandjes worden weggesneden en er wordt een engobe-laagje aangebracht om het oppervlak geschikt te maken voor de schilders. “Hoe poreuzer het oppervlak, hoe meer verschillende tinten blauw de meesterschilders kunnen creëren. Dit maakt het eindproduct levendiger. Na het schilderen brengen de meesterschilders het product naar ons terug om er een glazuurlaagje overheen te spuiten en het vervolgens in de oven te zetten. We bakken op 1200 graden Celsius. Deze temperatuur is heel belangrijk om de juiste kleur blauw te bereiken. Bak je het te heet, dan wordt de kleur bijvoorbeeld paars. Na jarenlange ervaring te hebben opgedaan, zijn we inmiddels uitgegroeid tot één van de grootste producenten van Delfts blauw handschilderwerk. Toen we net begonnen waren hadden we nog weinig informatie, maar gaandeweg, door experimenteren, volhouden en doorzetten, hebben we ons product volwassen gemaakt. Het is net alsof we een zaadje in de grond stopten, deze zagen opkomen en al doende leerden we om ervoor te zorgen.”

P.S. Heb je meegeteld? Vanaf het mengen van de klei, tot het gieten, het polijsten, het schilderen, het glazuren, het afbakken, de eindinspectie en het plaatsen in de winkel zijn er acht paar handen bezig geweest om één Delfts blauwe vaas te maken!

#HeinenDelftsBlauw #productieproces #Delftsblauw #oudeambachten